De Omgevingswet zou eigenlijk per 1 januari 2023 ingaan, maar dat werd niet verantwoord geacht. Komend jaar worden alsnog allerlei wetten en regels op het gebied van ruimtelijke ordening en leefomgeving gebundeld en vereenvoudigd. Voor Arbo professionals is een belangrijke wijziging dat de bal voor het opstellen van lokale milieuregels en omgevingsplannen voortaan bij de lokale overheid ligt, vaak de gemeente.
Daarnaast wordt het begrip 'inrichting' vervangen door 'milieubelastende activiteit' (MBA). Ook tijdelijke, locatie gebonden activiteiten kunnen onder deze milieubelastende activiteiten vallen. Voor sommige bedrijven kunnen er zaken veranderen maar dat kan dus verschillend zijn per gemeente. Bedrijven kunnen direct aan de slag met de nieuwe Omgevingsweg, maar hoeven hier pas op 1 januari 2030 aan te voldoen.

De Europese Unie heeft, als onderdeel van de Green Deal, een nieuwe richtlijn aangenomen die bedrijven verplicht om jaarlijks te rapporteren over hun inspanningen op het gebied van duurzaamheid. Deze Corporate Sustainability reporting Directive (CSRD) bepaalt dat steeds meer bedrijven verplicht zijn om uitgebreid te rapporteren over hun activiteiten voor mensen milieu. Bijvoorbeeld over CO2-uitstoot en de impact die het bedrijf heeft op biodiversiteit en mensenrechtenschendingen in de keten. De CSRD bevat gedetailleerde voorschriften over de inhoud en vorm van de voorgeschreven rapportage. Bedrijven zullen zich ruim voordat zij gaan rapporteren daarop moeten voorbereiden. Dit is verplicht voor:

1. Grote beursgenoteerde ondernemingen over het jaar 2024;

2. Grote ondernemingen (meer dan 250 medewerkers en/of omzet groter dan €40 miljoen en/of balanstotaal groter dan €20 miljoen – minstens twee van deze kenmerken): over het jaar 2025.

3. Beursgenoteerde mkb-bedrijven: over het jaar 2026.

4. Overige mkb-bedrijven: er wordt nog overwogen of er een lichte variant wordt uitgewerkt.  

Het kan zijn dat een klein bedrijf al eerder met de richtlijn te maken krijgt omdat een groot bedrijf op de grond van de eigen CSDR-verplichtingen eisen aan andere bedrijven in de keten stelt. Elk land stelt de eigen boetes vast voor een bedrijf dat deze Europese richtlijn naleeft. De verwachting is dat die boeten boven de €100.000,- gaan uitkomen.

Waarschijnlijk eind 2024 wordt de nieuwe regelgeving rond asbestverwijdering van kracht. Het voornaamste doel is om deze regelgeving meer risicogericht te maken. Bij zogeheten B-toepassingen van asbest wordt de verwijdering als risicovol beschouwd. Het gaat bijvoorbeeld om licht-gebonden en niet-gebonden asbesttoepassingen, zoals asbestboard, asbestkarton en spuiasbest. De verwijdering van deze asbesttoepassingen kan alleen uitgevoerd worden door een gecertificeerd verwijderingsbedrijf. Verwijdering van minder risicovolle asbesttoepassingen kan ook door een deskundig maar niet-gecertificeerd bedrijf worden uitgevoerd. Dat betreft A-toepassingen, zoals asbestcementtoepassingen in een binnenruimte die losliggen of alleen geklemd zijn. De nieuwe regelgeving behelst ook een nieuw digitaal asbestbeoordelinginstrument.

Vanaf 1 januari 2024 mogen er geen wegwerpbekers, maaltijdbakjes en verpakkingen waar plastic in zit meer worden gebruikt in bedrijven, kantoren en instellingen. Herbruikbare borden en bekers zijn dan de norm om milieuvervuiling en plastic soep te voorkomen. Deze regels over wegwerpplastic moeten leiden tot een reductie van 40% van het gebruik van wegwerpplastic. Er zijn enkele uitzonderingen aangewezen, zoals het gebruik van plastic bekers in de mondzorg.

In september 2023 heeft de Eerste Kamer onverwacht tegen de Wet werken waar jw wilt gestemd. Eerder was er in de Tweede Kamer nog een grote meerderheid vóór dit wetsvoorstel. Daarin was overigens voor een werknemer geen recht op thuiswerk opgenomen, maar wel de bepaling dat een werkgever een verzoek van een medewerker tot thuiswerk met redelijkheid en billijkheid moet behandelen. Nu de nieuwe wet is afgewezen, blijft de Wet flexibel werken uit 2016 van kracht. Die bepaalt onder meer dat een werknemer een verzoek kan indienen om (deels) op een andere locatie te werken, zoals thuis. Als een werkgever dat verzoek niet wil honoreren, moet er overleg plaatsvinden met de indiener. Maar de werkgever kan het verzoek daarna afwijzen.

En dan zit er nog een aantal wetsvoorstellen in de pijplijn waar we in 2024 en 2025 wellicht mee te maken krijgen.

De huidige regelgeving rond ongewenst gedrag is vrij globaal uitgewerkt. Dat geeft onduidelijkheid, zeker omdat de Nederlandse Arbeidsinspectie tijdens inspecties haar eigen concrete richtlijnen hanteert. Bijvoorbeeld over de vertrouwenspersoon. In de Tweede Kamer is in het voorjaar van 2023 het licht aangepaste wetsvoorstel van Groen Links aangenomen om een vertrouwenspersoon verplicht te stellen in een onderneming met ten minste tien werknemers. Een werkgever kan intern een vertrouwenspersoon aanwijzen of gebruikmaken van een externe vertrouwenspersoon. Bijvoorbeeld een vertrouwenspersoon van de arbodienst of een vertrouwenspersoon die is ingeschakeld door de sector. De Eerste Kamer moet zich nog buigen over het wetsvoorstel. De datum waarom dat gebeurt en de uitkomst van de stemming zijn beide ongewis.

In 2024 of 2025 zal een nieuwe wet van kracht worden om de veiligheid van uitzendkrachten op de werkvloer te verbeteren. Nieuw in het wetsvoorstel is dat na een ernstig arbeidsongeval van een uitzendkracht niet alleen het inlenend bedrijf een melding moet doen bij Nederlandse Arbeidsinspectie, maar dat ook het uitzendbureau deze meldplicht heeft. Daarnaast is het uitzendbureau verplicht om na een bedrijfsongeval te controleren of er op de betreffende werkplek in het inlenende bedrijf voldoende maatregelen zijn gnomen zodat uitzendkrachten er veilig kunnen werken.

In maart 2023 heeft de Tweede Kamer de Wet toezicht gelijke kansen werving en selectie aangenomen. Hierin is onder meer opgenomen at een werkgever verplicht is een werkwijze op te stellen om te zorgen dat arbeidsmarktdiscriminatie geen rol kan spelen bij werving en selectie. Dit voorschrift zal worden opgenomen in de Arbowet. De Eerste Kamer moet zich hier nog oever buiten.   Alles overziend ontstaat een rijkgeschakeerd beeld van vaststaaande en mogelijke wetswijzigingen. Zo wordt 2024 een jaar om als Arbo professional nauwlettend in de gaten te houden.

Tekst: Keon Langenhuysen

Artikel van Arbo Magazine